Filmowy portret Józefa Czapskiego, artysty malarza, pisarza i eseisty, współorganizatora paryskiej „Kultury”. Urodzony w 1896 roku hrabia Józef Hutten Czapski, podczas I wojny światowej walczył w 1 Pułku Ułanów Krechowieckich. Po wojnie otrzymał misję odnalezienia zaginionych ułanów ze swojego pułku. Za wojnę polsko-bolszewicką 1919-21 otrzymał order Virtuti Militari. Studiował w Akademiach Sztuk Pięknych w Warszawie i Krakowie. Współtworzył grupę malarzy kapistów. Po wybuchu II wojny światowej wzięty do niewoli przebywał w obozach w Starobielsku i Griazowcu. Jako jeden z niewielu ocalał po decyzji Stalina wymordowania polskich oficerów. Po tzw. „amnestii” dla Polaków znalazł się w Polskich Siłach Zbrojnych w ZSRR i otrzymał misję odnalezienia ponad 20 tysięcy „zaginionych” oficerów – jak się później okazało – ofiar zbrodni katyńskiej. Jako szef Wydziału Informacji i Propagandy Armii Andersa, odpowiedzialny był za sprawy kulturalno-oświatowe. Tam spotkał się z Jerzym Giedroyciem oraz Zofią i Zygmuntem Hertzem. Przeszedł szlak bojowy z 2 Korpusem WP z Bliskiego Wschodu do Włoch, gdzie uczestniczył w kampanii włoskiej. Jako delegat rządu RP na emigracji brał udział w międzynarodowej komisji badającej zbrodnię katyńską. Przeżycia z pobytu w Sowietach opisał we „Wspomnieniach Starobielskich” i „Na nieludzkiej ziemi”. Współtworzył z Jerzym Giedroyciem paryską „Kulturę”. Publikował także w prasie francuskiej m.in. „Le Figaro Littéraire”, „Preuves”, „Gavroche”, „Nova et Vettera”, „Carrefour”. Był jednym ze współorganizatorów Kongresu Wolności Kultury.
I przez cały czas malował. Wystawiał w Belgii, Brazylii, Francji, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii a także w okresach „odwilży” w Polsce. Film został zrealizowany z udziałem Konstantego Jeleńskiego i Wojciecha Karpińskiego.
Józef Czapski zmarł w 1993 roku.
Czapski – 75', 1985, dir. Agnieszka Holland, Andrzej Wolski
A portrait of Józef Czapski – painter, writer, essayist and co-founder of the ‘Kultura’ Literary Institute in Maisons-Laffitte near Paris.
Born in 1896, Count Józef Hutten Czapski joined the 1st Krechowce Uhlan Regiment, a Polish cavalry unit formed in Russia during World War One. After the war, he was entrusted with the mission of tracing the whereabouts of the missing officers of his regiment. For his service in the 1920 Polish-Soviet War, he was awarded the Virtuti Military. After the outbreak of World War Two, he was captured by the Soviets and held in prison and labour camps. He was among a small group of officers who avoided the fate of over 20, 000 murdered in Katyn and other places of massacre. After the so-called ‘amnesty’ for the Poles, he joined the Second Polish Corps under the command of General Anders and was given the mission of investigating the disappearance of Poles who had been held prisoners by the NKVD and, as it turned out, who had subsequently been massacred. As head of the General Anders’ Army’ Information and Propaganda Department, Józef Czapski was in charge of cultural and educational affairs. He fought in the Italian Campaign. As a delegate of the Polish government-in-exile, he was a member of an international commission investigating the Katyń crime. He wrote two books about his war-time experience - ‘Wspomnienia Starobielskie’ (Reminiscences of Starobyelsk) and ‘Na nieludzkiej ziemi’ (The Inhuman Land).
Czapski studied at the Fine Arts Academies in Warsaw and Kraków, and, having moved to Paris in 1924, he helped to develop the Komitet Paryski (Paris Committee, subsequently abbreviated to the ‘Kapist’ movement). His works have been shown in Belgium, Brazil, France, Switzerland, Britain and, during the periods of ‘political thaw’, also in Poland. He was among the founders of the ‘Kultura’ Literary Institute in Maisons-Laffitte near Paris, where he lived until his death in 1993.
The speakers in the film include the writers Konstanty Jeleński and Wojciech Karpiński.