Odc. 1 – „Dialog”.
Okres wielkich przemian w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej. Już w kwietniu 1988 zastrajkowała Nowa Huta, Huta Stalowa Wola i Stocznia Gdańska. Nie osiągnięto niczego. Latem w Polsce przebywał I Sekretarz partii sowieckiej Michaił Gorbaczow. W sierpniu wybuchła kolejna fala strajków: ponownie Stocznia Gdańska, Szczecin, kopalnie na Śląsku. Władze rzucają hasło „okrągłego stołu”, żądają jednak przerwania strajków. Wałęsa strajki zatrzymuje. Rozpoczynają się rozmowy w Magdalence, przygotowujące „okrągły stół”. Ogromną rolę odgrywa udział w rozmowach ludzi kościoła. Jednocześnie nowopowołany rząd M.F. Rakowskiego proponuje udział w nim ludzi z opozycji. Spotyka się z odmową. Jednocześnie rozpoczyna liberalizację gospodarki. Polska znajduje się we władaniu hiperinflacji. Majątek państwowy przejmują osoby prywatne poprzez tzw. spółki nomenklaturowe. Odbywa się „na żywo” telewizyjna debata szefa nielegalnej „Solidarności” Lecha Wałęsy z szefem oficjalnych związków zawodowych Alfredem Miodowiczem. Lech Wałęsa po raz pierwszy przemawia do milionów Polaków. W grudniu Wałęsa w Paryżu przyjmowany jest jak przywódca Polaków. Spotyka się z wieloma europejskimi politykami. W polskiej partii komunistycznej jest jednak silny opór przeciw rozmowom z „Solidarnością”. Wówczas szef MON, (gen. Siwicki), szef MSW (gen. Kiszczak), szef PZPR (gen. Jaruzelski) i premier (M.F. Rakowski) grożą dymisjami. Komitet Centralny Partii ugina się pod tą groźbą.
Odc. 2 – „Okrągły Stół i wybory”.
Rozpoczyna się „okrągły stół”. Ustala się m.in. podział miejsc w Sejmie (65 dla komunistów i ich sojuszników 35% dla posłów niezależnych), reaktywowanie Senatu (w pełni wolne wybory) i urzędu Prezydenta. NSZZ „Solidarność” zostaje relegalizowana. Powstaje nowy dziennik „Gazeta Wyborcza”. Władze są przekonane, że wybory zdecydowanie wygrają. Pomysł Andrzeja Wajdy aby każdy kandydat „Solidarności” sfotografował się z Lechem Wałęsą przynosi zwycięstwo. 99% miejsc w Senacie i 100% miejsc zarezerwowanych dla „Solidarności” w Sejmie (czyli 161 miejsc tzn. 35% składu Sejmu).
Odc. 3 – „Nowy układ”.
„Solidarność”, pomimo odniesionego sukcesu wyborczego, obawiała się przejęcia władzy gdyż strona przeciwna dysponowała ok. 500 tys. uzbrojonych ludzi (wojsko, milicja, Służba Bezpieczeństwa). Nadto kraj pogrążony w ogromnym kryzysie gospodarczym. Dla wszystkich uczestników porozumień „okrągłego stołu” było jasne (choć nikt tego oficjalnie nie powiedział, że stanowisko prezydenta jest przewidziane dla gen. Wojciecha Jaruzelskiego. „Gazeta Wyborcza” publikuje artykuł Adama Michnika „Wasz prezydent nasz premier”. Jednak wielu posłów „Solidarności” zapowiada głosowanie przeciw wyborowi Jaruzelskiego na prezydenta i w efekcie zostaje wybrany większością 1 głosu. Premierem zostaje Tadeusz Mazowiecki. Jego pierwsza czynnością jest odłączenie telefonu łączącego bezpośrednio premiera z I Sekretarzem Partii. Jesienią w całej Europie Środkowo-Wschodniej reżimy komunistyczne tracą władzę. Pada Berliński Mur. Porządek jałtański zostaje zburzony.
W filmie uczestniczą główni aktorzy ówczesnych wydarzeń: Jacek Ambroziak, Zbigniew Bujak, Andrzej Celiński, Stanisław Ciosek, Jarosław Kaczyński, Czesław Kiszczak, Krzysztof Kozłowski, Jacek Kuroń, Roman Malinowski, Tadeusz Mazowiecki, Leszek Moczulski, Krystyna Mokrosińska, Mieczysław F. Rakowski, Janusz Reykowski, Andrzej Roman, Ernest Skalski, Stefan Starczewski, Andrzej Stelmachowski, Jerzy Urban, Lech Wałęsa, Andrzej Wielowieyski, Ludwika Wujec, Henryk Wujec. Wykorzystano nieznane filmowe materiały archiwalne.
Tamtego 1989 roku / That Year of 1989 – in 3 parts, 26' each, 1999, dir. Jolanta Kessler-Chojecka
Part 1 ‘Dialogue’ looks at the period of great transformations in Poland and Central-Eastern Europe. The strikes in several large industrial plants (Nowa Huta and Stalowa Wola Steel Mills, Gdańsk Shipyard) in April 1988 ended with no success. Soviet Communist Party leader Gorbachev paid a visit to Poland in the summer. Another wave of strikes erupted in August. The authorities came up with the idea of Round Table talks but demanded a termination of strike actions. Lech Wałęsa halted the strikes. Preparatory negotiations for the Round Table started, with an important role played by the Church. The newly-appointed government of Prime Minister Rakowski invited some opposition leaders to join but Solidarity turned down the offer. Inflation grew at a very fast rate. The assets of state enterprises were being taken over by the communist ‘nomenklatura’. A live TV debate between Wałęsa, the leader of the still illegal Solidarity, and Alfred Miodowicz, head of the official trade union, turned out to be an overwhelming success for Wałęsa. In December, on a visit to Paris, he was accorded a welcome of a state leader. He had talks with many top-ranking European politicians. Most members of the Polish United Workers Party Central Committee were against talks with Solidarity. It was only after Party leader Jaruzelski, Prime Minister Rakowski and the ministers of defence and the internal affairs threatened to resign that the road was paved for the Round Table talks.
Part 2 ‘Round Table and the elections’. After long negotiations, an agreement was reached in April 1989. Solidarity was formally recognised and there were to be free and competitive parliamentary elections in June, but only to the Upper House (Senate) and about one-third of the Lower House (Sejm), with 65 per cent of seats in the Sejm reserved for the party-government candidates. In May, the first issue of the ‘Gazeta Wyborcza’ daily appeared. The authorities were confident in their victory. The Solidarity candidates, photographed with Lech Wałęsa, campaigned under the slogan ‘We must win’. They scored a landslide victory, winning 99 of 100 Senate seats and all 161 contested seats in the 460-seat Lower House.
Part 3 ‘A New Deal’. Solidarity was reluctant to take over power, realizing that the regime had at its disposal some half a million armed men (the army, police, SB Security Service). Moreover, the country was in deep economic crisis. For all the participants in the Round Table talks it was clear (although no one spelled it out as an official stand) that General Jaruzelski would become President. ‘Gazeta Wyborcza’ published an article entitled ‘Your president, our premier’. Yet, many Solidarity deputies said they would vote against Jaruzelski’s candidature. Eventually, he was elected to the post by one vote only in the 560-seat National Assembly (Senate and Sejm). On 12 September, the first Solidarity-led government, headed by a Catholic intellectual and Solidarity advisor Tadeusz Mazowiecki, was sworn in. Mazowiecki’s first move was to disconnect the direct phone line to the leader of the Polish United Workers Party. The autumn months saw successive falls of communist regimes in the whole of Central-Eastern Europe. With the fall of the Berlin Wall, the Yalta division of Europe came to an end.
The events of 1989 are recalled in the film by Jacek Ambroziak, Zbigniew Bujak, Andrzej Celiński, Stanisław Ciosek, Jarosław Kaczyński, Czesław Kiszczak, Krzysztof Kozłowski, Jacek Kuroń, Roman Malinowski, Tadeusz Mazowiecki, Leszek Moczulski, Krystyna Mokrosińska, Mieczysław F. Rakowski, Janusz Reykowski, Andrzej Roman, Ernest Skalski, Stefan Starczewski, Andrzej Stelmachowski, Jerzy Urban, Lech Wałęsa, Andrzej Wielowieyski, Ludwika Wujec and Henryk Wujec. The film uses hitherto unknown footage.